بسمه تعالي
مصاحبه آژانس خبري آسياي مركزي
با جناب آقاي هاشمي گلپايگاني
سفير محترم جمهوري اسلامي ايران در تركمنستان
سوال : ارزيابي خودتان را از چگونگي توسعه روابط بين ايران و تركمنستان طي سه سال آينده ( 2013- 2011 ) در زمينه هاي كليدي نظير : انرژي ، تجارت و اقتصاد و حمل و نقل و ارتباطات بفرماييد.
پاسخ : بررسي سير تاريخي روابط دو كشور ، حاكي از توسعه پيوسته همكاريها و مناسبات فيمابين از سالهاي گذشته تاكنون مي باشد. اين روند طي سالهاي آينده نيز تداوم خواهد يافت. در زمينه انرژي با افتتاح خط دوم لوله گاز از تركمنستان در آستانه سال 2011 ، ايران به بزرگترين خريدار گاز اين كشور ودر نتيجه شريك اول تجارت خارجي آن تبديل شده است و طرحهاي مهمي در خصوص همكاريها در بخش انرژي بين دو كشور ترسيم گرديده است كه به تدريج طي سالهاي پيش رو ، عملياتي خواهند شد. برگزاري منظم 10 دور اجلاس سالانه كميسيون مشترك اقتصادي كه دربردارنده ابعاد مختلف همكاريهاي اقتصادي و تجاري مي باشد، بيانگر تحركات جدي و گسترده در روابط اقتصادي فيمابين مي باشد. همچنين دو كشور موقعيت ترانزيتي منحصر به فردي براي اتصال خليج فارس و آسياي مركزي دارند. تحقق اين ايده كه گام هاي عملي و جدي آن از نوامبر 2010 در تهران معروف به اجلاس چهارجانبه آغاز شده است ، منافع قابل توجهي را براي كشورهاي ذيربط منطقه خواهد آورد لذا ما آينده و به ويژه سه سال آتي در روابط دوجانبه را دوره شكوفايي هرچه بيشتر همكاريهاي فيمابين مي دانيم . خط آهن قزاقستان – تركمنستان – ايران كه قرار است در پايان سال جاري ميلادي (2011 ) افتتاح شود گام بسيار موثري در همكاريهاي ايران و كشورهاي منطقه مي باشد.
سوال : نظر جنابعالي درباره سياست انرژي تركمنستان و نقشي كه ايران مي تواند در توسعه بخش هيدرو كربور اين كشور ايفاء نمايد چيست ؟
پاسخ : با اكتشاف ذخاير هيدرو كربن در تركمنستان ، اين كشور به تدريج به يكي از تامين كنندگان انرژي در منطقه تبديل مي شود. ايران در سه زمينه به دنبال ايفاي نقش در اين ميدان است اول اينكه ايران خريدار هيدرو كربن تركمنستان مي باشد. ابتدا ، همانطوري كه قبلا اشاره شد ، ايران بزرگترين خريدار محصولات هيدروكربن تركمنستان مي باشد. دوم اينكه تجربه يكصد ساله صنعت نفت و گاز در ايران پشتوانه عظيم تجربي و توسعه صنعتي را در اين بخش براي ما به ارمغان آورده است. لذا انتقال اين تجربيات و توانمندي هاي فناوري براي توسعه صنعت جوان بخش انرژي اين كشور از محورهاي همكاري فيمابين مي باشد و ما توسعه آن را در راستاي منافع منطقه اي مي دانيم . نهايتا اينكه ايران مطمئن ترين و كوتاه ترين راه براي رساندن محصولات انرژي تركمنستان به آبهاي آزاد مي باشد. لذا در اين راستا از مدتها قبل به دنبال طراحي ها و ظرفيت سازي هاي مناسب آن مي باشيم.
سوال : نظر به اينكه ايران يك خريدار عمده گاز طبيعي تركمنستان مي باشد آيا فكر مي كنيد عملي شدن خطوط لوله نابوكو ، ترانس كاسپين و يا تاپي بر چشم انداز آينده تجارت گازي ايران با تركمنستان تاثير بگذارد؟
پاسخ : تعامل و همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان در حوزه انرژی بر اساس توافقنامه های دراز مدتی که متضمن منافع ملی طرفین است ترسیم و در حال اجراء است. خوشبختانه این مناسبات به حدی قوی است که عوامل ثالث نخواهند توانست بر آن تاثیر منفی بگذارند اراده مقامات عالی دوکشور برتوسعه روابط در تمامی ابعاد و زمینه ها استوار است. سطح آمد و شد مقامات و ارتقاء جایگاه ایران به عنوان شریک نخست تجاری ترکمنستان موید این امر است که حسن تفاهم میان دوکشور درعالی ترین سطح قرار دارد. باید افزود که این روند با احداث و افتتاح خط لوله دوم گاز میان دوکشور و همچنین افتتاح خط لوله گاز دیگری در داخل خاک ایران که هردو با حضور روسای جمهور محترم دوکشور انجام پذیرفت، بیانگر دورنمای توسعه هرچه بیشتر همکاریها و حفظ جایگاه مذکور حتی برای سالهای آتی است. ضمن اینکه ما بر این اعتقادیم که هنوز ظرفیت های بیشتری برای بسط همکاریها وجود دارد که باید آنها را فعلیت بخشید.
در مجموع آيا فكر مي كنيد افزايش همكاريهاي تركمنستان در بخش انرژي با كشورهاي غربي و چين موجب تاثيرات منفي بر روابط انرژي ايران با تركمنستان شود؟
پاسخ : هرکشوری بر اساس منافع ملی خویش تصمیم می گیرد و اولویتهای مناسبات خود با دنیای پیرامونی را ترسیم و اجراء می نماید. در حوزه انرژی نیز بر این اعتقادیم که ظرفیت میان دوکشور آنچنان وسیع و گسترده است که عوامل دیگری نتواند بر آن تاثیر گذار باشند.
به نظر جنابعالي ، دو پروژه نابوكو و تاپي كه وابسته به گاز تركمنستان هستند امكان عملي شدن دارند؟
پاسخ : از آنجايي چندين كشور در اجرا و بهره برداري از دو طرح مرتبط مي باشند لذا اين طرحها ، منطقه اي بوده و عوامل متعددي در عملي شدن آن موثر بوده و طبيعتا بدون لحاظ آن عوامل ، نمي توان انتظار موفقيت كامل اين طرح ها را داشت.
فرمول قيمت گذاري براي فروش گاز تركمن به ايران را بفرماييد.
پاسخ : من یک دیپلمات هستم و اجازه بدهید جزئیات فنی را همچنان دستگاههای ذیربط دوکشور یعنی وزارتخانه های مرتبط با گاز دنبال کنند. نقش دستگاه دیپلماسی بشتر معطوف به بستر سازی برای توسعه مناسبات و پیگیری امور است. نکات جزئی و ریز را علی العموم دستگاههای مربوطه پی می گیرند.
ميزان گازي كه ايران طي سالهاي 2011 تا 2013 از تركمنستان خواهد خريد را بفرماييد.
پاسخ : خوشبختانه با تلاشهایی که در سالهای گذشته انجام و اینک به بار نشسته، صادرات گاز ترکمنستان به ج.ا.ایران به حدود 30 میلیارد متر مکعب در سال افزایش یافته است. ج.ا.ایران ضمن اینکه خود یکی از بزرگترین دارندگان و تولید کننده گاز در سطح جهان است، بازار خوبی برای مصرف گاز ترکمنستان می باشد و به علاوه از امکانات ترانزیتی بسیار خوبی نیز برخوردار است. در عین حال باید اضافه نمایم که موضوع حجم و میزان گاز دریافتی ج.ا.ایران از ترکمنستان برای سالهای آینده در دستور مذاکرات کارشناسان دوکشور قرار دارد.
اگر در هر مرحله اي تركمنستان يا پاكستان از ايران براي شراكت در تاپي دعوت نمايند تحت هرعنواني از جمله خريدار يا شريك يا ترانزيت كننده يا مجري و يا تامين كننده مالي و غيره ، عكس العمل ايران چه خواهد بود؟
پاسخ : همانطوري كه قبلا گفته شد ایران یکی از امن ترین و با صرفه ترین مسیرها برای انتقال و ترانزیت انرژی در سطح منطقه به شمار می رود. لذا هرگونه پیشنهادی برای ترانزیت انرژی و یا سایر موارد قابل مذاکره است.
با عنايت به اينكه ايران كشور ساحلي درياي خزر مي باشد ، بنظر جنابعالي ، بهترين راه حل مشكل خزر به ويژه وضعيت حقوقي آن و تقسيم بستر و آبهاي آن چيست ؟
پاسخ : بحثي فني وكارشناسي است كه بايد ازمتخصصين آن سوال شود و اميدواريم كه درمباحث حقوقي و تقسيمات بستر و زير بستر ، كشورهاي ساحلي درياي خزر به راه حل مناسبي برسند.
بنظر جنابعالي ، چشم اندازهاي رشد سياسي و اقتصادي ( يا كاهش آن ) آسياي مركزي و از جمله تركمنستان طي ده سال آينده ( تا 2020 ) كدامند ؟ اين سوال در ارتباط با ظرفيت آسياي مركزي بعنوان يك شريك دراز مدت براي ايران مي باشد .
پاسخ : چشم اندارهاي رشد سياسي و اقتصادي و برعكس به عوامل متعددي بستگي دارد. ثبات سياسي ، افزايش سرمايه گذاري ها در بخش هاي زيرساختي ، توسعه همكاريهاي منطقه اي ، تقويت زيرساختهاي حمل و نقل از جمله كريدور ترانزيتي آسياي مركزي – خليج فارس و درياي عمان از عوامل تاثيرگذار در شتاب گرفتن فرايند توسعه در كشورهاي اين منطقه مي باشند. از نظر ما ، چشم اندازهاي سياسي و اقتصادي كشورهاي منطقه ، مثبت و در حال رشد بوده و برنامه ريزي جمهوري اسلامي ايران براي همكاريهاي خود با كشورهاي منطقه با اين پيش فرض صورت مي گيرد. البته به دليل شراكت دراز مدت و استراژيك ما به همكاري با اين منطقه ، اين برنامه ريزي با دقت و منطبق با واقعيت هاي جاري صورت مي گيرد.
بنظر جنابعالي ، روسيه ، چين و غرب چه نقشي بايستي در منطقه آسياي مركزي ايفاء نمايند؟
پاسخ : آسياي مركزي نيازمند صلح ، آرامش و بستر سازي هاي لازم براي توسعه زيرساختها در تمامي زمينه ها مي باشد. لذا حضور بازيگران حاضر در اين منطقه بايستي سازنده بوده و به تقويت و تعميق اين نيازمندي ها كمك نمايد. مداخله قدرتها در امور داخلي كشورهاي منطقه، يك مانع جدي براي توسعه همه جانبه آنها ارزيابي مي گردد. اين منطقه نبايستي به محل تقابل و تنازع قدرتهاي ديگر تبديل شود. كشاندن دايره رقابت اين قدرتها به آسياي مركزي ، آرامش و ثبات سياسي ، اقتصادي و حتي فرهنگي كشورهاي منطقه را تهديد خواهد نمود.
همانطوري كه مي دانيد خط راه آهن شمال – جنوب كه ايران ، تركمنستان و قزاقستان را به هم پيوند مي زند تا پايان سال 2011 به مرحله بهره برداري خواهد رسيد. منافع حاصل از اين خط آهن چيست؟
پاسخ : میدانید که تعدادی از کشورهای آسیای میانه ازجمله ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان کشورهای محصور درخشکی بوده و به لحاظ ارتباطی با سایر نقاط جهان دارای مشکل حمل و نقل می باشند. مسیر راه آهن شمال که کشورهای آسیای میانه را به آبهای خلیج فارس متصل می نماید، اقتصادی ترین و با صرفه ترین مسیر حمل و نقل کالا اعم ازصادرات و واردات و ترانزیت می باشد. این خط آهن همچنین می تواند در ادامه مسیر به راه آهن های سایرکشورهای این منطقه ازجمله روسیه نیز متصل گردد. تسهیل انتقال کالاهای صادراتی و وارداتی کشورهای مسیر هدف و توسعه ظرفیت حمل و نقلی میان این کشورها از اهداف این خط آهن است
همچنين ابتكاري جهت ايجاد كريدور حمل ونقل وارتباطات آسياي مركزي – خاورميانه (ازبكستان، تركمنستان، ايران، قطر وعمان) وجود دارد.آخرين وضعيت اين ابتكار را تشريح دهيد.
پاسخ: واضح است که تشکیل یک کریدور حمل و نقل و ارتباطات علاوه بر زیرساختهای حمل و نقلی، نیازمند هماهنگی وتوافق در سایر بخش ها به ویژه امور گمرکی و مرزی و مباحث سرمایه گذاری در زیرساختهای حمل و نقلی است. در واقع در اجلاس تهران كه با حضور وزراي امور خارجه و وزراي راه و راه آهن چهار کشور ج.ا. ایران، ترکمنستان، ازبکستان وعمان برگزار شد، توافق نمودند که گروه های کارشناسی بخش های حمل و نقل، گمرک، اقتصاد و سرمایه گذاری تعیین و نشست های کارشناسی برگزار گردد كه قرار است اولين نشست كارشناسي درهمين ماه در عمان برگزار شود.
تركمنستان پيشنهاد تاسيس شوراي انرژي سازمان ملل را ارائه نموده است. ايران چه نقشي مي تواند در اجرا نمودن اين ايد داشته باشد
پاسخ : خوشبختانه مناسبات فیمابین جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان در صحنه بین المللی و منطقه ای بسیار حسنه بوده و دوکشور دیدگاههای مشترک پیرامون مسائل و موضوعات جهانی و منطقه ای دارند. ایده هایی که توسط جناب آقای بردی محمداف رئیس جمهور محترم ترکمنستان در جریان اجلاس هزاره در سازمان ملل مطرح شد، به دقت مورد توجه و حمایت جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.